Fekau‘aki mo e Growing up in New Zealand

Ko e hā ‘a e Growing up in New Zealand?

Ko e Growing up in New Zealand, ko ha polokalama ako fakatotolo ‘oku lava ke ne muimui‘i ‘a e mou’i faka’aho ‘a e longa‘i fānau ‘e 6,000 tupu ‘i Nu‘u Silá ni na‘e fā’ele’i ‘i he 2009 mo e 2010.  ‘Oku mau palani ke muimui‘i ‘a e fānaú ni mo honau ngaahi fāmilí ki hā taimi kuo lalahi ai ‘a e fānaú.

Ko e ngaahi polokalama fakatotolo ko ‘ení, ‘oku ‘iloa ko e “longitudinal” pē ko e polokalama fekumi ‘oku fakahoko ‘i ha ngaahi ta’u lahi.  ‘I he ‘ene pehē, ‘e tānaki mai ‘e he kau fekumí meí he fānaú mo e kau tauhí hā ngaahi fakamatala he ta’u ‘e ua pē tolu kotoa pē ‘i ha ngaahi ta’u lahi ke ‘ilo’i ‘a e tūkunga honau ngaahi fāmilí, ‘apí, ‘ātakai ‘a e ngaahi feitu’u ‘oku nau nofo aí, tūkunga mo’uileleí, tūkunga fakaakó mo ha ngaahi me’a kehe pē. ‘Oku mau faka’amu ke ‘ilo’i ‘a e tūkunga mo’ui ‘a e fānaú ‘i Nu‘u Silá ni ke lava ‘o fakamā’opo’opo ‘a e ngaahi me’a ‘oku ne fakatupulekina ‘a e mou’i fiefia, mo’uilelei mo ha tūkunga ‘oku fakafiemālie.

Ko hai ‘oku ne fakapa’anga mo fakalele ‘a e Growing Up in New Zealand?

Ko e Growing Up in New Zealand, ko e polokalama ako fakatotolo ia ‘a e University of Auckland ‘a ia ‘oku fakapa’anga ‘e he Pule’anga Nu’u Silá.

Ko e hā e taumu’a ‘o e polokalama fakatotolo ko ‘ení?

‘Oku fakataumu’a ‘a e ngāué ni ke ‘i ai ha ngaahi fakamatala ‘e lava ke ngāue’aki ‘e he pule’angá, kau faitu’utu’uní pea mo kinautolu ‘oku fengāue’aki mo e fānaú pea mo honau ngaahi fāmilí ke tokoni ke ma’u ha tu’unga leleiange mo fakafiemālieange ki he mo’ui ‘a e fānaú mo e to’utupú ‘i Nu‘u Sila ní.

Kuo lava eni ke ngāue’aki ‘a e ngaahi ola meí he fakatotoló ki hono fokotu’utu’u ‘a e ngaahi tu’utu’uni fekau’aki mo e tokoni fakapa’anga ki he mātu’a ‘oku nau mālōlō fakataimi meí he ngāue, ngaahi huhu malu’í, ako Lea Faka-Maulí mo ha nofo’anga ‘oku hao mo malu.  ‘E lava ke ma’u atu ‘a e fakaikiiki ‘o e konga e fakatotolo ‘i heni.

Ko e hā ‘oku makehe mo mahu’inga ai ‘a e fakatotoló ni?

‘Oku toko 6,000 tupu ‘a e fānau ‘oku kau mai ki he fakatotolo ko ‘ení.  Kuo mau feinga ke kau mo fakafofonga’i mai ‘a e ngaahi matakali kehekehe ‘oku ‘i he fonuá ni.
‘I honau ta’u valú:

• 8% (378) Ha’amoa
• 5% (242) Tonga
• 22% (1,099) Mauli
• 5% (242) ‘Initia
• 4% (215) Siaina
• 52% (2,586) Papālangi

Tokolahi e fānau ‘oku ha’u ‘a e mātu’á meí he ngaahi matakali kehekehe.

‘Oku to e makehe ‘a e polokalama fekumi Growing Up in New Zealand koe’uhi ko e lava ke muimu’i ‘a e fānaú ki mu’a pea toki fā’ele’i  kinautolú.  ‘Oku lava ke tānaki mai ai ha ngaahi fakamatala fekau’aki mo e taimi feitamá tautefito ki he mahu’inga ‘o e ‘uluaki ‘aho ‘e 1000 ‘i manavá ki he mo’uilelei mo e tupulaki fakatu’asino ‘a e pēpē.

Ko e hā e ‘uhinga ‘oku fiema’u ai koe ‘e he Growing Up in New Zealand?

‘Oku mahu’inga ‘a e tokotaha kotoa ‘o e longa’i fānaú mo honau ngaahi fāmilí ki he Growing Up in New Zealand.  ‘Oku kehekehe ‘a e ‘ausia mo e hala fononga ‘a e taha kotoa pē.  ‘E makatu’unga ‘a e ola ‘o e ngaahi fakatotolo ko ‘ení mei ‘etau mahino’i ‘a e a’usia ‘a kinautolu ‘oku kau maí.  ‘Oku fiema’u ke tau ngāue fakataha ke mou ‘omai ha fakamatala ki he ngaahi me’a kuo tokoni kiate koé pea pehē foki ki ha ngaahi me’a na’a ke fehangahangai mo iá.  ‘E tokoni eni kiate kimautolu pea ke ‘ilo’i ‘e he kau faitu’utu’uni he pule’angá ‘a e ngaahi me’a te ne hiki hake ‘a e mo’ui lōtolu ‘a e fānaú

‘Oku ‘i ai hā  fengāue’aki  ‘a e Growing Up in New Zealand  mo e kau Pasifiki ‘i he mala’e ‘o e fakatotoló ki he polokalama ngāue ko ‘eni?

‘Oku kau mai ki he fakatotolo:

• Toko taha Pasifiki ko e taki ngāue:
• Ko Dr Seini Taufa ko e research and evaluation lead  ‘a e Moana Research.  Na’a ne hoko ko e faiako ‘i he University of Auckland ‘i he departments of Social and Community Health and Pacific Health.
• Ko ha komiti fale’i meí he kāinga Pasifikí ‘oku nau taukei ‘i he mala’e ‘o e akó.  Ko e taumu’a ‘o e komití ke tokoni mo fale’i ‘a e kau ngāue fakatotoló ke fakahoko ‘a e ngāué ‘i ha founga fakapotopoto mo taau.
• ‘Oku kau mai ‘a Aspasia Tatuila ko e Pacific community engagement coordinator, ke tokonia mo ngāue fakataha mo kinautolu Pasifiki ‘oku kau mai ki he polokalama fakatotoló.

Ko e ola ‘o e fakatotolo ‘a e Growing Up in New Zealand fekau’aki mo e fānau Pasifikí mo honau ngaahi fāmili?

Ko ha konga si’i pē ‘eni ‘o e fakamatala ‘a e Growing Up in New Zealand fekau’aki mo e fānaú ‘i honau ta’u valú:

• Ofi ki he 14% ‘o e fānaú ko e fānau Pasifiki, 8% (378) ko e fānau Ha’amoa pea 5% (242) ko e fānau Tonga.
• Ofi ki he vahe tolu ‘e taha ‘o e fānau Tongá ‘oku nau lea Faka-Tonga.
• Lahi hake ‘i he vahe fā ‘e taha ‘o e  fānau Pasifiki ta’u valú ‘oku nau lava ‘o lea he lea ‘e ua.
• Fika nima ‘a e lea Faka-Tonga ‘i he lea ‘oku faka’aonga’i ‘e he fānaú.
• ‘Oku mahu’inga ‘aupito ‘a e ngaahi ‘ulungaanga faka-fonuá ki he ngaahi fāmili Pasifikí.  Meimei vahe ua ‘e tolu ‘o e ngaahi fa’ē ‘oku nau fakamanatu ma’u pē ‘a e ‘ulungaanga faka-fonuá ki he’enau fānaú.